مهندسی برق قدرت و شبکه های انتقال و توزیع

مهندسی برق قدرت و شبکه های انتقال و توزیع

ثبت شده در ستاد ساماندهی پایگاه های اینترنتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مهندسی برق قدرت و شبکه های انتقال و توزیع

مهندسی برق قدرت و شبکه های انتقال و توزیع

ثبت شده در ستاد ساماندهی پایگاه های اینترنتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

روشنایی معابر

مقدمه : 

سیستم تامین روشنایی معابر نه تنها باید از نظر خصوصیات فنی کفایت داشته باشد،بلکه از جنبه های ایمنی،ارگونومی،بهداشتی،روانشنا سی و هنری نیازهای استفاده کنندگان را برآورده نماید.روشنایی مطلوب معابر باید دارای خصوصیات زیر باشد : 

·       متوسط شدت روشنایی معبر با حدود توصیه استاندارد مطابقت نماید .

·       طیف نور باید متنا سب با محل مورد طراحی باشد،بطوری که رنگ دهی لازم را دارا باشد.

·       یکنواختی روشنایی در حداکثر ممکن رعایت شود و سایه روشن محسوس ایجاد ننماید.

·       منابع روشنایی در زاویه دید عابرین یا راکبین قرار نگیرد. منحنی توزیع نور چراغ متنا سب با محل مورد استفاده باشد.

·       جنبه های ارگونومی و هنری در طراحی رعایت شده باشد.   

 

ارتفاع نصب چراغ

ارتفاع نصب چراغ درمعابر شهری و حتی بین شهری اهمیت زیادی دارد.هرچه ارتفاع نصب بالاتر باشد،خصوصا در بزرگراهها و آزاد راهها

 ، راحتی رانندگان و سرنشینان خودروها بیشترتامین می شود.از سوی دیگر طبق قانون عکس مجذور فاصله،رعایت نکته مذکور نیازمند بکارگیری منابع با توان نوری بالاتر و مصرف انرژی بیشتر است.پیشرفت فناوری تا حدودی این مشکل را بر طرف کرده است زیرا امروزه استفاده از چراغ های با لامپ سدیمی400 تا 1000 وات معمول شده و جنبه های راحتی استفاده کنندگان و ارتقاء سطح ایمنی در اولویت قرار گرفته است.در تقسیم بندی فعلی بر مبنای توان نوری منابع محدود منا سبی برای ارتفاع نصب چراغ توسط انجمن مهندسین روشنایی آمریکا معرفی شده است که در ادامه مبحث خواهد آمد.   

منحنی قطبی چراغ های معابر 

   شکل منحنی قطبی تابش نور توسط چراغ و نحوه نصب آن از نظر تامین راحتی استفاده کنندگان نیر حائز اهمیت است.منحنی قطبی قائم توزیع نور چراغ هایی که روشنایی را در سطح وسیع تامین می کنند،باید بین زاویه صفر(زیر چراغ) و 75 درجه حداکثر میزان خود باشد و در زوایای بالاتر حداقل تابش را داشته باشند.این ویژگی هم از نظر کنترل خیرگی ناشی از نور و هم از نظر بهره نوری سیستم روشنایی مهم است.سازندگان باید مشخصات فنی چراغ های تولیدی خود را از نظر بهره روشنایی در جلو و پشت چراغ و منحنی های ایزوکاندل و ایزولوکس را در نیم صفحه عمودی و افقی ارائه نماید.در غیر این صورت کار طراحی مشکل است و اغلب دارای خطا خواهدبود.

 منحنی قطبی افقی نور در زیر چراغ های مخصوص معابر اغلب دارای شکل متقارن بوده و بر اساس تقسیم بندی ویژه ای  در معابر بکار گرفته می شوند.در صورتی که تقارن دارای نقص باشد،لازم است که در هر پایه چراغ از تعداد چراغ مکمل زوج،یا چهارتایی استفاده شود.استفاده از چراغ های با تابش محدود شده برای جلوگیری از پخش نور به اطراف معابر که ممکن است سبب آزار ساکنین مجاور گردد،در محدوده های مسکونی ضرورت دارد.

  در گذشته برای تامین روشنایی معابر از چراغهای موسوم به لاک پشتی استفاده می شد، اما امروزه، چراغهای مخصوص معابربا تنوع وسیعی توسط سازندگان به بازار عرضه شده اند و برای هر نوع کاربرد امکان انتخاب برای طراح وجود دارد.این متن برگرفته از سایت مهندسی برق قدرت و شبکه های انتقال و توزیع مهندس هادی حداد خوزانی می باشد یکی دیگر از مبانی مهم در طراحی روشنایی معابر،استفاده صحیح از چراغها با طیف نور متفاوت است.استفاده از چراغهای با لامپ التهابی یا هالوژنه اگرچه رنگ دهی بالایی دارند،اما بعلت پایین بودن ضریب بهره نوری لامپ وکوتاه بودن طول عمر،مدتها است که در روشنایی معابر مورد استفاده نسیتند.چراغهای فلورسنت حتی نوع فشرده آن به علت محدود بودن توان نوری در روشنایی معابر مورد استفاده قرار نمی گیرد.چراغهای جیوه ایی یا متال هالید برای خیابانها و کوچه ها مخصوصا مناطق تجاری مناسب هستند زیرا رنگ دهی قابل قبولی دارند.چراغهای با لامپ سدیمی نارنجی که دارای ضریب بهره نوری بالایی هستند،برای معابر اصلی وبزرگراهها و آزادراهها خصوصاً بخاطر مه شکن بودن طیف نور آنها مناسب هستند.   

معیار ارتفاع نصب چراغ

  ارتفاع نصب چراغ در تعیین ضریب بهره روشنایی، شدت روشنایی در زیر چراغ وفاصله چراغها از یکدیگر نقش تعیین کننده دارد،هرچه توان نوری چراغهایی که روی یک تیر نصب می شوند،بیشتر باشد، طبعاً دانسیته نوردر زیر آن بصورت مخروطی بیشتر خواهد بود و چراغ مذکور می تواند در ارتفاع بالاتر ،محدوه وسعیتری را در زیر خود با حفظ شدت مناسب روشن نماید.بدیهی است که شکل منحنی قطب توزیع نور چراغ در محورهای افقی و عمودی نیز در این نگرش بایدمد نظر قرار گیرد.لذا طراح،باید در تعیین ارتفاع نصب چراغ دقت نظر کافی داشته باشد.قبلا نیز عنوان گردید که در طراحی روشنایی معابر ، با توجه به شیوه چیدمان چراغها ، منحنی قطبی افقی و عمودی آنها  نیز باید دارای تقارن در دو سمت خود نسبت به طول معبر بوده ودر محور افقی عرض معبر نیز با نیاز عرض معبرتناسب داشته باشد.مقایسه شکل منحی قطبی افقی در چراغهای گروههای 2و3و4 این تفاوت را بخوبی نشان می دهد.لذا هرچه عرض معبر وسیعتر باشد یا باید از چراغ گروه بالاتر استفاده شود، یا اینکه ارتفاع نصب چراغ بالاتر در نظر گرفته شود.که گزینه دوم مستلزم افزایش توان نوری چراغ است.همچنین در منحنی قطبی عمودی دانسیته نور باید متناسب با عرض معبر به گونه ای باشد که با انتشار غیر ضروری نور به سایر زوایای عمودی ، آزار استفاده کنندگان ومجاورین معبر را فراهم نکند.چراغهایی که در طول معبر دارای منحنی قطبی خیلی بلند باشند نیز به دلیل امکان قرار گرفتن منبع در دید مستقیم راکبین وسایل نقلیه ، مخصوصاً در معابر طولانی همچون بزرگراهها، مناسب نیستند. 

روش طراحی روشنایی معابر

 در این مبحث اصول کلی طراحی روشنایی برای انواع معابر شامل معابر فرعی ،خیابان ، بلوار و بزرگراه مورد بررسی قرار می گیرد.در طراحی روشنایی معابر همان اصولی حاکم است که در طراحی محوطه ای مورد بحث قرار گرفت.  

 

محاسبات شدت روشنایی

 شدت روشنایی روی سطح افق در هر نقطه از معبر ، تابعی از جمع جبری شدت روشنایی نسبی از منابع مجاور است . اگر چه منابع روشنایی دور به میزان محدودی موثر هستند ولی با توجه به قاعده کلی فقط مجموع شدت روشنایی ناشی از 3 تیر چراغ نزدیک از هر طرف نقطه مورد نظر در معبر محاسبه می شود.

شدت روشنایی جزیی ناشی از هر منبع، تابعی از شدت نور منبع یا منابع نصب شده روی هر تیر ،ارتفاع نصب چراغ زاویه تابش وافت روشنایی چراغLLF است.

ضریب افت کارایی سیستم را در نیمه عمر لامپ نشان می دهد،لذا بدیهی است که در ابتدایی بهره برداری از سیستم روشنایی این عامل اثر خود رانشان نمی دهدولی در طراحی لحاظ می گردد.رابطه شدت روشنایی در نیمه عمر لامپ در هر نقطه از سطح معبر بصورت زیر خواهد بود. 

 

ضریب بهره روشنایی چراغ

ضریب بهره روشنایی چراغ وابسته به خصوصیات چراغ و نسبت فاصله نقطه مورد نظر تا زیر چراغ به ارتفاع نصب ان است.با توجه به اثر ابعاد طراحی در تعیین ضریب بهره روشنایی هر چراغ میتوان حالات متنوعی از ضریب بهره را برای یک چراغ تصور نمود.ضریب بهره روشنایی در طراحی معابر تابع فواصل تیرهای چراغ نیز هست،زیرا فواصل تیرها به نوعی بیان کننده محدوده ای است که یک منبع و منابع مجاور باید روشنایی سطح ان را تامین نمایند و بزرگ شدن ابعاد به معنی بزرگ شدن مساحت و حجم محدود مورد طراحی و کاهش دانسیته نور در ان میباشد.به همین خاطرضریب بهره روشنایی هر چراغ بطور اختصاصی از کاتالوگ مشخصات ان قابل استخراج است و با داشتن نسبت فاصله افقی نقطه مورد نظر در محدوده روشنایی در عرض معبر از خط عمود بر زیر چراغ به ارتفاع ان.در منحنی مربوطه تعیین میگردد.در صورتی که نمودار مذکور بطور اختصاصی موجود نباشد باید انطباق بر چراغ مشابه از نمودار مشابه استفاده گردد.

برای تعیین بهره  روشنایی حاصل از یک چراغ باید مقدار نسبت فاصله خط مقابل چراغ در ان سوی معبر تا زیر چراغ به ارتفاع نصب ان در محور افقی نمودار مشخص گردد و از نقطه مربوطه خط عمودی بسمت بالا  ادامه یابد نقاط تلاقی با هر دو منحنی نمودار در سمت چپ ان روی محور عمودی نشان دهنده ضریب بهره روشنایی چراغ در سمت  خیابان وپیاده رو است.ضریب بهره نوری کل چراغ حاصل جمع این دو مقدار خواهد بود.بطور مثال در شکل 16 برای نسبت ارتفاع بربر یک،ضریب بهره سمت خیابان 4/. وسمت پیاده رو 11/. است که ضریب بهره کل برای این شرایط 51/. تعیین میشود.

در محور افقی نسبت فاصله مورد نظر از زیر چراغ به ارتفاع ان و محور عمودی ضریب بهره روشنایی است.برای هربار استفاده لازم است که پس از محاسبه نسبت فاصله تا تیر به ارتفاع نصب چراغ ،ضریب بهره در جلوو پشت چراغ ازروی منحنی تعیین گردد،جمع این دو ،ضریب بهره روشنایی چراغ را برای شرایط محاسبه شده نشان میدهد.نکته مهم این که ،در صورتی که چراغ دوطرفه مقابل نصب شوند ضریب بهره باید در دو ضرب شود.برای چراغهای دو طرفه زیگزاگ و چیدمان وسط خیابان و بلوار ،همانند چیدمان یکطرفه عمل شود.   

ضریب افت روشنایی چراغ

ضریب افت روشنایی چراغ LLFتابع افت لومن خروجی ان در اثر کارکرد،میزان غبار و ذرات محیطی روی سطح لامپ و جدار داخلی چراغ ،تغییر کیفیت رفلکتور سطح داخلی چراغ در اثر شرایط محیطی مانند رطوبت و دما است.LLF عملاً دارای مقدار عددی کوچکتر از یک و برای بهترین وضعیت برابر 8/. میباشد.همانگونه که در مبحث روشنایی محوطه ای عنوان شد،به همان صورت تعیین میشود.لازم به یاداوری است که ضریب مذکور در ابتدای بهره برداری از سیستم برابر یک است،اما به تدریج در طول زمان خود را بصورت افت در توان نوری منابع نشان میدهد و در محاسبات طراحی برای نیمه عمر اسمی لامپ،به وضعیت محیطی و تناوب نگهداری سیستم دخالت داده میشود.

شدت نور منبع مورد نیاز برای تامین شدت روشنایی در هر نقطه از اطراف منبع نیز تابع ارتفاع طراحی،زاویه تابش نسبت به خط عمود،افت روشنایی چراغ و ضریب بهره روشنایی است. نکته ضروری این که عامل موثر در تعیین ارتفاع طراحی علاوه بر ارتفاع تیر ،زاویه بازوی تیر چراغ نسبت به خط افق است.این عامل علاوه بر اثر گذاری بر ارتفاع نصب چراغ،بر زاویه تابش و توزیع منحنی قطبی چراغ در جهات مختلف موثر است.این عامل باید در مرحله طراحی و خصوصاً محاسبات یکنواختی روشنایی که درادامه این فصل خواهد امد باید مد نظر قرار گیرد.  

خصوصیات چراغهای معابر

شرکتهای سازنده بایستی اطلاعات فنی لازم را در خصوص چراغهای تولیدی خود ارائه نمایند.در غیر این صورت طراحی با مشکل مواجه خواهد شد.حداقل اطلاعات مورد نیاز شامل موارد زیر است: 

·       ابعاد و اندازه چراغ.

·       مشخصات لامپ مورد استفاده.

·   افت روشنایی در شرایط مختلف.

·    منحنی ایزولوکس، ایزوفوت کاندل یا ایزوکاندل در محور افقی و عمودی بر ا ساس ارتفاع نصب معین،که برای سایر حالات ارتفاع نصب باید ضریب تصحیح استفاده از منحنی معلوم شده باشد.

·       منحنی ضریب بهره روشنایی در سمت خیابان و پیاده رو.

·       توان نوری چراغ در شروع بهره برداری.

فاصله نصب تیر از لبه جدول سواره رو تابع سرعت خودروها و بین 8/. تا 5/. متر برای سرعتهای مجاز  50 تا 120 کیلومتر در ساعت.   

چیدمان چراغها

چیدمان نصب تیرهای چراغ در نزدیک سه راهی ،تقاطع یا میدان متفاوت از مسیر اصلی معبر و نزدیکتر است. در مسیر پیچها فواصل تیرها 9/. مسیر مستقیم ودر پیچها ی تند،فواصل تیر در داخل پیچ 55/. و خارج از ان 7/. مسیر مستقیم تعیین میشود.

در شیبهای تند نیز فواصل تیر 7/. مسیر افقی تعیین میشود.

 

******************************************************************************